Як асвоіцца ў свеце электронных дакументаў і паслуг
Біяметрычныя дакументы працягваюць адваёўваць прастору. Сёння ID-картамі карыстаюцца больш за 270 тысяч грамадзян Беларусі, а яшчэ 70 тысяч чалавек абзавяліся біяметрычнымі відамі на жыхарства. Для далейшай папулярызацыі дакументаў, якія даюць магчымасць увайсці ў агульнадзяржаўную аўтаматызаваную інфармацыйную сістэму (ААІС), запушчаны пілотны праект па доступу да электронных сэрвісаў. Спецыялісты дапамогуць уладальнікам біяметрычных дакументаў пераканацца ў працаздольнасці сваёй ID-карты і асвоіцца ў свеце электронных дакументаў.
Знайсці сваё "я"
Пластыкавая картка, замест пашпарта якая сведчыць асобу ўладальніка, - сапраўды шкатулка з сакрэтамі. На паверхні - самыя простыя дадзеныя: імя, дата нараджэння, фота, ідэнтыфікацыйны нумар. Зірнуўшы на яе, не пазнаць, па якім адрасе чалавек зарэгістраваны, ці ёсць у яго сям'я і дзеці. Аднак гэтыя звесткі захоўваюцца ў інфармацыйных рэсурсах, куды можна дабрацца зноўку ж з дапамогай ID-карты. Біяметрыя, а менавіта фота і адбіткі пальцаў, "зашытая" ў спецыяльным чыпе. Але і гэта яшчэ не ўсё! На ID-карце маецца сродак для генерацыі электронна-лічбавага подпісу. Па сутнасці, яна з'яўляецца ключом ад электроннага асабістага кабінета, у якім можна зарэгістраваць замежнага госця, узяць даведку аб складзе сям'і, рэгістрацыі па месцы жыхарства, падаць мытную або падатковую дэкларацыю і яшчэ шмат усяго - яе трымальнікам даступны 82 адміністрацыйныя працэдуры, мноства розных паслуг. Але, як паказвае практыка, тут у некаторых карыстальнікаў і ўзнікаюць цяжкасці.
Каб увайсці ў "Асабісты кабінет", які ўжо створаны для кожнага чалавека, зарэгістраванага ў краіне, неабходна даказаць сістэме, што я - гэта менавіта я і ёсць, а не нехта іншы. Для аўтэнтыфікацыі меркавалася выкарыстоўваць спецыяльныя счытвальнікі, падобныя да тэрмінала для банкаўскіх картак. Гэтай прыладай забяспечаны шматлікія арганізацыі, якім неабходна больш інфармацыі аб чалавеку, чым яго П.І.І., дата нараджэння і фота. А вось для фізічных асоб счытвальнікі - дарагое задавальненне.
Гэтую праблему вырашылі з дапамогай спецыяльнага дадатку «Е-паслуга» для мабільнага тэлефона, які падтрымлівае тэхналогію NFC. Яно працуе ў тым ліку як счытвальнік і пасля ўвядзення спецыяльнага PIN-кода адкрывае доступ да электронных паслуг з мабільнага тэлефона.
Нагадаем, неабходныя паролі доступу ўручаюцца грамадзяніну, які дасягнуў 14 гадоў, разам з яго ID-картай у спецыяльным канверце. Увядзенне шасцізначнага PIN-1 адчыняе доступ да персанальных дадзеных, а вось PIN-2 служыць для пацверджання электроннага подпісу кліента дзяржпаслуг. На выпадак, калі чалавек некалькі разоў памыліўся пры ўводзе пароля, выбавіць PUK-код. Тут сістэма нічым не адрозніваецца ад той, якая прадугледжана для SIM-карт мабільных тэлефонаў ці банкаўскіх картак.
Шырокі патэнцыял
Магчымасці, якія ID-карты падаюць сваім уладальнікам, вельмі шырокія. На сайце platform.gov. by можна вырашыць мноства пытанняў, як бытавых, так і звязаных з бізнесам, нават не выходзячы з дому.
Акрамя таго, "Е-паслуга" недаступная для запампоўкі уладальнікам айфонаў. Таму ў кожным раённым аддзяленні па грамадзянстве і міграцыі Мінска з'явілася абсталяванае працоўнае месца з абароненым камп'ютарам, на якім устаноўлена неабходнае праграмнае забеспячэнне, і счытвальнікам ID-карты. Сюды можа прыйсці любы яе трымальнік і з дапамогай адмыслоўцаў выканаць шэраг працэдур.
- Пілотны праект па доступе ўладальнікаў біяметрычных дакументаў да электронных сэрвісаў стартаваў на Гомельшчыне, - нагадвае Павел Хрышчановіч, намеснік начальніка Дэпартамента па грамадзянстве і міграцыі МУС. - Першыя кропкі доступу з'явіліся ў АГіМ Чыгуначнага, Савецкага, Цэнтральнага раёнаў Гомеля. Выбар рэгіёна не выпадковы: ён лідзіруе па колькасці выдадзеных ID-карт, абагнаўшы нават Мінск. Мы ўбачылі, што такая паслуга карыстаецца попытам, і маштабавалі яе на сталіцу - кампутары са счытвальнікамі і доступам у інтэрнэт з'явіліся ў кожным з дзевяці раённых ОГиМ. Адмыслоўцы дапамагаюць пачаткоўцам карыстачам пераканацца ў працаздольнасці сваёй карты, гэта значыць яе магчымасці адчыняць доступ да асабістага кабінета. Насамрэч у іншым выпадку карту проста не выдалі б. Аднак у некаторых трымальнікаў узнікаюць пытанні. Затым кансультуюць, як пацвердзіць ID-карту для атрымання доступу да сэрвісу "Аплаці" і іншых дыстанцыйных банкаўскіх паслуг, даведацца, якія даныя захоўваюцца на чыпе, увайсці ў асабісты кабінет у Нацыянальным цэнтры электронных паслуг і мабільным дадатку "Е-паслуга", каб атрымаць доступ да сотняў паслуг і адміністрацыйных працэдур у электроннай форме.
Яшчэ адна запатрабаваная паслуга - замена PIN-кода. Аказваецца, часам людзі задаюцца пытаннем, наколькі ён абаронены ў спецыяльным канверце і ці не стаў вядомы яшчэ каму-небудзь. Сярод рубрык "Е-паслугі" ёсць і тая, якая дапаможа замяніць код. А вось калі грамадзянін страціў свае паролі доступу, справы ідуць складаней.
- На працягу месяца пасля выдачы ID-карты электронны дублікат пароляў доступу захоўваецца ў Цэнтры персаналізацыі дакументаў МУС, - звяртае ўвагу Павел Хрышчановіч. - Па заканчэнні гэтага тэрміну яны беззваротна губляюцца. Калі вы плануеце карыстацца картай выключна для пасведчання асобы, вам гэта не стане праблемай. Але калі плануеце з яе дапамогай уваходзіць у электронны асабісты кабінет - застаецца толькі перавыпуск, гэта значыць замова новай ID-карты.
Калі нешта можна пратэставаць - карэспандэнты неадкладна гэтым зоймуцца. Разабрацца ў прынцыпах працы карты нам дапамагаюць Міраслава Кармановіч, намеснік начальніка АГіМ Цэнтральнага раёна Мінска, і Антаніна Данільчык, вядучы спецыяліст групы рэгістра насельніцтва. Сапраўды, асабісты кабінет на «Е-паслугу» толькі і чакае ўваходу ўладальніка, вітае яго па імі-імю па бацьку адразу пасля аўтарызацыі.
Дарэчы, у самым пачатку працы "Е-паслуга" пацікавіцца, хочаце вы ўвайсці праз ID-карту або нумар тэлефона. Мы абралі першы варыянт – і зноў атрымалі два варыянты: счытвальнік ці NFC (гэта тэхналогія бесправадной перадачы дадзеных малога радыусу дзеяння, якая дае магчымасць абмену дадзенымі паміж прыладамі, змешчанымі на адлегласці каля 10 сантыметраў сябар ад сябра). А калі б пажадалі зайсці па нумары тэлефона, нам прыйшла б SMS, пасля ўводу даных з якой мы таксама атрымалі б доступ да асабістага кабінета. Але такі ўваход не з'яўляецца строгай аўтэнтыфікацыяй, магчымасці яго абмежаваны: даступныя толькі дзевяць адміністрацыйных працэдур.
Пры строгай жа аўтэнтыфікацыі - вочы разбягаюцца. 227 відаў электронных паслуг, 308 відаў адміністрацыйных працэдур, 66 інфармацыйных дзяржаўных рэсурсаў - і многія з іх даступны ўладальнікам біяметрычнага дакумента бязвыплатна або за сімвалічную плату. Самую "дарагую" мы адшукалі за 84 капейкі.
Сістэмы аўтаматызуюцца
Яшчэ адзін біяметрычны дакумент - гэта пашпарт, які нагадвае звыклы нам папяровы, але з электронным чыпам. Калі ID-карта - дакумент для ўнутранага карыстання, то гэты прызначаны для выезду за межы краіны. Інфармацыя аб уладальніку размешчана на першай старонцы, а астатнія, прыгожыя і абароненыя, на якіх ва ўльтрафіялёце з'яўляецца выява папараці, прызначаны для віз і адзнак аб перасячэнні мяжы. Нагадваем пра цікавую навіну – можна замовіць адразу два біяметрычныя пашпарты. Гэта вельмі зручна для тых, каму даводзіцца шмат раз'язджаць: пакуль адзін пашпарт ляжыць у пасольстве, чакаючы візы, па другім можна падарожнічаць. Гэтай опцыяй скарысталіся ўжо каля 17 тысяч грамадзян.
Важна памятаць, што атрымаць ID-карту без біяметрычнага пашпарта можна, а вось біяметрычны пашпарт без ID-карты - нельга. Ён заказваецца альбо адначасова з пластыкавым дакументам, альбо потым, калі спатрэбіцца.
Ёсць інфармацыя, што на восень гэтага года запланавана ўвядзенне 28 краінамі Еўропы новай сістэмы кантролю знешніх межаў - Entry / Exit System (EES). Задумана яна для хуткай і зручнай рэгістрацыі грамадзян з трэціх краін, якія ўязджаюць у ЕС для кароткатэрміновага знаходжання. Прадугледжваецца, што сістэма заменіць штампаванне пашпартоў, аўтаматызуе працэдуры пагранічнага кантролю, ідэнтыфікуе падарожнікаў, якія не маюць права на ўезд, дапаможа выяўляць падробленыя пашпарты. Entry/Exit System стане збіраць персанальныя дадзеныя замежнікаў, якія перасякаюць знешнюю мяжу, і захоўваць іх разам з датай і часам уезду ці выезду. У іх ліку і біяметрычныя дадзеныя - фотавыява і адбіткі пальцаў, якія "зашыты" у чыпы нашых дакументаў. Такім чынам, тым, хто збіраецца ўязджаць на тэрыторыю ЕС пасля кастрычніка 2024 года, лепш загадзя паклапаціцца аб наяўнасці біяметрычных дакументаў.
- МУС не атрымлівала ад ЕС ніякіх афіцыйных лістоў з гэтай нагоды, - падкрэслівае Павел Хрышчэнавіч. - Таму пацвердзіць або абвергнуць гэтую інфармацыю мы не можам.
Аднак прысутнічае верагоднасць таго, што з кастрычніка 2024-га, пасля поўнага ўкаранення EES, уезд у ЕС па старых, не біяметрычных пашпартах апынецца пад пытаннем. Магчыма, тым, хто па родзе дзейнасці або сямейных абставінах здзяйсняе паездкі туды, варта перастрахавацца.
Нагадаю, што для замены звычайнага пашпарта на ID-карту плюс біяметрычны пашпарт ніякіх асаблівых падстаў не трэба, дастаткова вашага жадання.
Не замест, а разам
Міжведамасная рабочая група зараз працуе над распрацоўкай праекта канцэпцыі фарміравання і выкарыстання лічбавых дакументаў. Пакуль размова ідзе аб ID-карце, вадзіцельскім пасведчанні, дакуменце, які пацвярджае права ўласнасці на аўтамабіль. Мяркуецца, што яны будуць даступныя толькі пасля праходжання строгай аўтэнтыфікацыі і толькі асобе, у дачыненні да якой выдадзены. Для фарміравання лічбавых дакументаў будуць выкарыстоўвацца актуальныя звесткі, якія змяшчаюцца на адпаведных дзяржаўных інфармацыйных рэсурсах. Іншымі словамі, спампаваць правы кіроўцы і пры неабходнасці гадамі іх дэманстраваць не атрымаецца. Пры звароце да спецыяльнага дадатку будзе рабіцца запыт у адпаведны орган. Па месцы патрабавання ў рэжыме анлайн прад'явіцца самы свежы, дзеючы варыянт дакумента. Пры гэтым важна разумець, што электронныя дакументы ні ў якім разе не заменяць сабой рэальныя - пластыкавыя або папяровыя.
ТЭРМІНЫ ВЫРАБЫ БІЯМЕТРЫЧНЫХ ДАКУМЕНТАЎ
Агульны парадак - да 15 працоўных дзён.
Паскораны парадак - 10 працоўных дзён.
Тэрміновы парадак - 5 працоўных дзён.
КОШТ ПЫТАННЯ
ID-карта
Для дзяцей да 14 гадоў - бясплатна.
Для асоб, якія дасягнулі агульнаўстаноўленага пенсіённага ўзросту, і інвалідаў І і ІІ групы - 1 базавая велічыня (40 рублёў).
Для ўсіх астатніх - 1,5 базавай велічыні (60 рублёў).
Біяметрычны пашпарт
Для дзяцей да 14 гадоў - 1,5 БВ (60 рублёў).
Для асоб, якія дасягнулі агульнаўстаноўленага пенсіённага ўзросту, і інвалідаў І і ІІ групы - 1,5 БВ (60 рублёў).
Для ўсіх астатніх - 2 БВ (80 рублёў).
Ёсць пытанне!
Ці можна пасля афармлення біяметрычных дакументаў вярнуцца да старога папяровага пашпарта?
Вяртанне да папяровага пашпарта ад біяметрычных дакументаў не прадугледжана.
Ці можна зрабіць біяметрычны пашпарт без ID-карты?
Атрымаць ID-карту без біяметрычнага пашпарта можна, а вось аформіць біяметрычны пашпарт таму, у каго няма ID-карты, нельга. Пашпарт заказваецца альбо адначасова з пластыкавым дакументам, альбо пазней, калі спатрэбіцца.
Ці праўда, што ID-карту можна аформіць у любым зручным падраздзяленні па грамадзянстве і міграцыі?
Не зусім. Сваю першую ID-карту неабходна атрымліваць па месцы рэгістрацыі. А вось абмяняць яе можна сапраўды ў любым з падраздзяленняў ДГіМ.
Алена Басікірская, « СБ. Беларусь сёння», 27 красавіка 2024 г.
Крыніца: Нацыянальны прававы Інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь
