Мінпрацы і сацабароны аб сістэме дзяржаўнай падтрымкі жанчын
Працоўныя гарантыі
Пры прыёме на працу забараняецца адмаўляць жанчынам у заключэнні працоўнага дагавора або зніжаць ім заработную плату па матывах цяжарнасці або наяўнасці дзяцей ва ўзросце да 3 гадоў. Гэтае правіла распаўсюджваецца таксама і на адзінокіх бацькоў, якія выхоўваюць дзяцей ва ўзросце да 14 гадоў (дзяцей з інваліднасцю да 18 гадоў).
У выпадку прыняцця рашэння аб адмове ў прыёме на працу яно павінна быць матываванымі і можа быць абскарджана ў судзе.
На перыяд знаходжання ў водпуску па цяжарнасці і родах і водпуску па догляду дзіцяці да дасягнення ім узросту 3 гадоў за работнікам захоўваецца рабочае месца. Калі тэрмін дзеяння кантракта заканчваецца ў гэты час, наймальнік абавязаны яго прадоўжыць (са згоды работніка) як мінімум да заканчэння водпуску. Пасля заканчэння водпуску па догляду дзіцяці да дасягнення ім узросту 3 гадоў забяспечваецца абарона занятасці маці да дасягнення дзіцем 5 гадоў.
Гарантуецца недапушчэнне скасавання працоўнай дамовы па ініцыятыве наймальніка з цяжарнай жанчынай, маці, якая выхоўвае дзіця ва ўзросце да 3 гадоў. Гэта распаўсюджваецца на такія выпадкі, як:
скарачэнне колькасці або штата работнікаў;
неадпаведнасць работніка займаемай пасады служачага (прафесіі рабочага) або выкананай рабоце па стану здароўя або недастатковай кваліфікацыі;
працяглая адсутнасць на працы з-за хваробы - больш за чатыры месяцы запар.
Аналагічны падыход прымяняецца ў адносінах да адзінокіх жанчын з больш дарослым дзіцем - ва ўзросце ад 3 да 14 гадоў, дзіцем-інвалідам ва ўзросце да 18 гадоў.
Пры жаданні жанчыны, якая чакае нараджэння дзіцяці або якая выхоўвае дзіця да 14 гадоў, наймальнік абавязаны пайсці ёй насустрач і ўстанавіць няпоўны працоўны дзень або тыдзень.
Работнікі з дзіцем ва ўзросце да 16 гадоў (дзіцём-інвалідам - да 18 гадоў) валодаюць пераважным правам на заключэнне працоўнага дагавора аб выкананні работы дома.
Працоўным заканадаўствам прадугледжана магчымасць дадатковых свабодных дзён для жанчын, якія выхоўваюць:
дзіця з інваліднасцю да 18 гадоў - дадатковы свабодны ад работы дзень у месяц з аплатай у памеры сярэдняга дзённага заработку за кошт сродкаў дзяржаўнага пазабюджэтнага фонду сацыяльнай абароны насельніцтва;
траіх і больш дзяцей да 16 гадоў або дзіця з інваліднасцю да 18 гадоў - дадатковы выхадны дзень у тыдзень з аплатай у памеры сярэдняга дзённага заработку за кошт сродкаў наймальніка. З 1 студзеня 2024 г. замест вольнага дня можа быць скарочаны працоўны дзень (працоўная змена) на адну гадзіну;
дваіх дзяцей да 16 гадоў - дадатковы свабодны ад працы дзень у месяц. Аплата такога дня можа прадугледжвацца ў калектыўнай дамове або лакальным акце наймальніка.
Развіццё ўмоў для сумяшчэння прафесійных і сямейных абавязкаў
43,8% занятых у эканоміцы жанчын маюць непаўналетніх дзяцей (57% - адно дзіця, 33% - дваіх дзяцей, 10% - траіх і больш дзяцей).
На садзейнічанне роўнаму ўдзелу бацькоў у выхаванні дзяцей накіраваны нормы Працоўнага кодэкса па прадастаўленню водпуску па догляду дзіцяці працуючаму бацьку, калі маці выходзіць на працу або вучобу. Пры гэтым на бацьку, які знаходзіцца ў водпуску па догляду дзіцяці да дасягнення ім узросту трох гадоў, распаўсюджваюцца тыя ж гарантыі, што і на маці.
Для пашырэння магчымасцей сумяшчэння прафесійных і бацькоўскіх функцый, уцягвання бацькоў у выхаванне дзяцей у Працоўны кодэкс унесены шэраг змяненняў:
прадастаўлена права бацькам на водпуск
пры нараджэнні дзіцяці (тэрмінам да 14 каляндарных дзён на працягу 6 месяцаў пасля нараджэння дзіцяці);
для жанчын, якія маюць дзяцей ва ўзросце да трох гадоў, знята забарона на прыцягненне іх да звышурочных работ, накіраванне ў службовую камандзіроўку;
прадугледжана выкананне працы дыстанцыйна;
улічаны патрэбнасці бацькоў у гнуткіх графіках працы.
У стварэнне спрыяльных умоў для працуючых бацькоў уключаюцца наймальнікі і прафсаюзы, прадугледжваючы ў калектыўных дагаворах больш шырокі пералік гарантый для сваіх работнікаў.
Рэалізацыя механізмаў рэінтэграцыі жанчын на рынку працы
У мэтах павышэння канкурэнтаздольнасці беспрацоўных жанчын на рынку працы арганізуецца іх бясплатнае навучанне ў выглядзе падрыхтоўкі, прафесійнай падрыхтоўкі, перападрыхтоўкі, павышэння кваліфікацыі або асваення зместу адукацыйнай праграмы навучальных курсаў.
Дзякуючы мерам колькасць беспрацоўных зніжаецца. Паводле даных абследавання дамашніх гаспадарак у 2024 годзе колькасць беспрацоўных склала 150,4 тыс. чалавек, што на 27 працэнтаў менш, чым у 2020 годзе. У агульнай колькасці беспрацоўных жанчыны склалі 41,3 працэнта.
На працягу шэрагу гадоў узровень фактычнага жаночага беспрацоўя ніжэйшы, чым мужчынскі. У 2024 годзе ўзровень жаночага беспрацоўя склаў 2,7 працэнта, мужчынскі - 2,8 працэнта (у 2020 годзе - 3,3 працэнта і 4,8 працэнта адпаведна).
Запатрабаваным механізмам для развіцця жаночага прадпрымальніцтва з'яўляецца выдзяленне дзяржавай бязвыплатных субсідый.
З
За апошнія тры гады (2022-2024) субсідыі прадастаўлены 1,3 тыс. жанчын (амаль 50 працэнтаў ад агульнай колькасці тых, хто атрымаў субсідыю), з іх у 2024 годзе субсідыю атрымалі 385 жанчын (46,3 працэнта). Памер субсідыі складае:
11 бюджэтаў пражытачнага мінімуму (з 1 лютага 2025 г. - 4 924,04 рубля),
15 БПМ (6 714,6 рубля) - для сельскай мясцовасці.
Дадатковыя гарантыі маці пры выхадзе на пенсію
Агульны пенсійны ўзрост для жанчын, на 5 гадоў ніжэйшы, чым для мужчын (58 гадоў / 63 гады).
Перыяды догляду дзяцей ва ўзросце да 3 гадоў уключаюцца ў стаж (да 12 гадоў у агульнай складанасці) і ўлічваюцца пры вызначэнні памеру пенсіі.
Жанчынам з 4 дзецьмі мінімальны страхавы стаж з 01.01.2025 зніжаны з 10 гадоў да 5 гадоў (агульнае патрабаванне з 2025 года - не менш за 20 гадоў).
Жанчынам з 5 і больш дзецьмі пенсія прызначаецца на 5 гадоў раней агульнага пенсійнага ўзросту (у 53 гады) і пры паніжаным страхавым стажы - 5 гадоў (больш за 22 тыс. жанчын скарысталіся гарантыяй).
Маці з 9 і больш дзецьмі, якія маюць дзяржаўныя ўзнагароды, устанаўліваецца пенсія за асаблівыя заслугі (425 жанчынам).
Сацыяльная абарона мацярынства і дзяцінства забяспечваецца праз прадастаўленне:
дзяржаўных дапамог пры нараджэнні і выхаванні дзяцей;
сямейнага капіталу пры нараджэнні трэцяга або наступнага дзіцяці;
адраснай сацыяльнай дапамогі і сацыяльных паслуг;
гарантый у сферы працоўных адносін;
ільгот у сферы адукацыі, аховы здароўя, жыллёва-крэдытных адносін і ў іншых сферах жыццядзейнасці сям'і.
Крыніца: сайт Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь